Đâu là những kỹ năng sống tiểu học cần thiết mà các em cần phải có đặc biệt là trước khi chuẩn bị vào lớp 1? Bởi đây là cột mốc khá quan trọng nên nhiều ba mẹ rất lo lắng và các em học sinh cũng còn nhiều bỡ ngỡ và lạ lẫm. Bài viết dưới đây sẽ chia sẻ với các bậc phụ huynh về các kỹ năng sống cho học sinh tiểu học mà ba mẹ nên dạy từ sớm.
1. 12+ Kỹ năng sống cho học sinh tiểu học
Để con trẻ có thể thích ứng nhanh chóng môi trường xung quanh, ba mẹ cần trang bị các kỹ năng sống cần thiết cho con từ sớm. Ba mẹ có thể tham khảo các kỹ năng sống dành cho học sinh tiểu học dưới đây.
Có thể bạn quan tâm:
- 20 cách dạy con tự lập giai đoạn 0-6 tuổi cực hữu ích
- Top 17 cuốn sách kỹ năng sống hay nhất mọi thời đại
- Dạy trẻ kỹ năng sống với 18 thói quen rèn luyện tính tự lập
1.1. Kỹ năng tự phục vụ bản thân/ tự chăm sóc
Một số kỹ năng tự phục vụ bản thân có thể kể đến như: kỹ năng tự ăn, tự uống, tự ngủ, tự đi vệ sinh, biết cách mặc đồ, bảo quản tư trang, giữ gìn vệ sinh sạch sẽ,… Việc tự chăm sóc cho bản thân giúp trẻ nhanh chóng làm quen với môi trường mới mà không cảm thấy khó khăn. Việc dạy kỹ năng sống cho học sinh tiểu học từ rất sớm là điều các cha mẹ kỳ vọng, để các con của mình trưởng thành hơn, sớm hình thành nhận thức.
Những công việc này không khó để trẻ thực hiện vì đa phần đều là thói quen sinh hoạt hàng ngày của trẻ. Vậy nên, để trang bị các kỹ năng cho con ở lứa tuổi tiểu học, ba mẹ hãy bắt đầu từ những kỹ năng này trước nhé.
Ban đầu, cha mẹ hãy kiên nhẫn hướng dẫn con cách làm và thứ tự từng bước. Tiếp theo, hãy quan sát để con tự mình thực hiện và điều chỉnh nếu con vẫn còn thiếu sót. Sau đó, cha mẹ không cần giám sát trẻ nữa để kiểm tra xem liệu trẻ có tự chủ động làm những điều được chỉ dạy nếu không có cha mẹ ở đó hay không.
1.2. Kỹ năng làm quen, kết bạn
Bất kỳ ai cũng mong muốn mình có một tình bạn thật đẹp, trẻ nhỏ cũng vậy. Có được kỹ năng sống tiểu học này, con sẽ không thu mình, lạc lõng giữa đám đông mà có thể tự tin giới thiệu bản thân và mở rộng mối quan hệ. Hơn nữa, con cũng sẽ có thêm nhiều trải nghiệm tuyệt vời để thêm yêu thích tới trường.
Giáo dục kỹ năng sống cho học sinh tiểu học ngay từ sớm là xây dựng nền tảng giáo dục từ khi trẻ còn nhỏ, và khi gặp phải trường hợp giống với trường hợp đã được học thì trẻ sẽ biết cách xử lý tình huống mà không cần can thiệp từ người khác. Một số phương pháp giúp con dễ dàng hơn trong việc kết bạn:
- Học cách giới thiệu bản thân, từ tên, tuổi đến sở thích cá nhân.
- Chủ động chào hỏi, bắt chuyện nếu trẻ muốn làm quen với bạn nào đó.
- Biết cách đặt những câu hỏi để tìm hiểu thêm về bạn.
- Luôn giúp đỡ bạn bè dù cho các trẻ chưa quen biết nhau nhiều.
- Giữ được thái độ lịch sự, hòa nhã khi giao tiếp với bạn bè.
- Thấu hiểu được những ưu điểm, nhược điểm của người.
- Không bao giờ có suy nghĩ bắt nạt hay chê bai bạn bè.
1.3. Kỹ năng lắng nghe
Các bạn nhỏ ở lứa tuổi này vẫn còn hạn chế trong việc tập trung lắng nghe lời người khác nói. Tuy nhiên, kỹ năng này sẽ mang đến nhiều lợi ích tích cực cho trẻ. Kỹ năng sống tiểu học rất quan trọng đối với trẻ, ngoài kỹ năng tự giác hay kết bạn thì kỹ năng lắng nghe cũng rất quan trọng. Kỹ năng lắng nghe giúp trẻ biết tôn trọng mọi người xung quanh, biết chia sẻ, cảm thông với bạn bè.
- Trẻ sẽ có thể tập trung lắng nghe bài giảng và học tập hiệu quả hơn.
- Trẻ sẽ thể hiện được thái độ tôn trọng với người khác.
- Tạo điều kiện để trẻ mở rộng thế giới quan của mình khi tiếp thu những ý kiến, ý tưởng của người khác.
- Trẻ sẽ không trở thành những người bảo thủ, chỉ biết giữ khư khư ý kiến của riêng mình mà không xem xét, đánh giá ý kiến của người khác.
Hướng dẫn trẻ kỹ năng mềm cho học sinh tiểu học này không khó. Cha mẹ hoàn toàn có thể dạy con ngay trong cuộc sống hàng ngày bằng cách:
- Cho phép con nói lên quan điểm của mình và không ngắt lời hay áp đặt suy nghĩ của cha mẹ lên con.
- Thể hiện thái độ lắng nghe chăm chú, nhìn vào mắt trẻ hoặc có một số cử chỉ như gật đầu, mỉm cười với con.
- Trò chuyện với con thường xuyên hơn và hãy xem con như một người bạn để chia sẻ, trao đổi và bàn luận.
- Đọc sách, đọc truyện để tập cho con thói quen tập trung và lắng nghe trọn vẹn một câu chuyện.
1.4. Kỹ năng sống cho học sinh tiểu học – Tự tin trước đám đông
Kỹ năng này có thể hiểu là cách trẻ không tỏ ra lo lắng, sợ sệt mỗi khi đứng trước một nhóm đông, đặc biệt là những người trẻ chưa từng gặp qua. Ở đó, trẻ sẽ mạnh dạn thể hiện bản thân mình, nói lên những suy nghĩ, ý kiến của mình và làm chủ được tình thế. Hay đơn giản là mỗi khi được gọi lên bảng kiểm tra bài, trẻ sẽ không run rẩy đến mức quên hết những kiến thức đã học rất kỹ từ tối hôm trước.
Để làm được việc này, ba mẹ có thể áp dụng một số cách sau nhé:
- Tạo điều kiện để con được giao tiếp từ khi còn nhỏ, có thể là trong giao tiếp với hàng xóm, bạn bè hay trong một hoạt động vui chơi nào đó.
- Động viên, khích lệ sự tự tin của con, tìm cách để con vượt qua nỗi sợ mỗi khi đứng trước đám đông.
- Trò chuyện thường xuyên hơn với con và cho phép con được nói lên quan điểm của mình thay vì chỉ biết lắng nghe ý kiến của cha mẹ.
- Khuyến khích con học nhiều hơn, đọc và tìm hiểu nhiều lĩnh vực hơn để có một nền tảng kiến thức vững vàng nhất.
1.5. Kỹ năng quản lý cảm xúc/kiểm soát cảm xúc
Trẻ em cũng hệt như người lớn, đều có những trải nghiệm cảm xúc với những cung bậc khác nhau. Trẻ có thể thấy buồn chán, căng thẳng, lo lắng, thất vọng, sợ hãi,… Điều quan trọng là trẻ cần được học các kỹ năng ứng phó để kiểm soát cảm xúc và hành động theo hướng tích cực. Kỹ năng sống tiểu học góp phần xây dựng con người của trẻ thì không thể không nói đến kỹ năng quản lý cảm xúc.
Các gợi ý ứng phó với sự căng thẳng:
- Hãy đề nghị con mô tả những cảm nhận mà con đang cảm thấy hay gọi tên những “cảm xúc khó chịu”.
- Hãy thảo luận những hoạt động có thể giúp con giải tỏa những cảm xúc đó như: tập luyện thể dục thể thao, sáng tạo nghệ thuật, đọc truyện tranh, chơi trò chơi…
- Hãy dạy con nói những điều tốt đẹp về bản thân hoặc đóng vai người bạn gặp vấn đề để đề nghị con đưa ra những lời khuyên hay nói những lời tử tế.
- Hãy cùng con chia sẻ người có thể giúp đỡ con giải quyết những khó khăn này.
1.6. Kỹ năng kiềm chế sự tức giận
Ở độ tuổi nhỏ hơn, trẻ thường được người lớn cưng chiều và đáp ứng tất cả mọi yêu cầu. Điều đó đã khiến một số trẻ cảm thấy không hài lòng nếu một chuyện gì đó xảy ra không như trẻ mong muốn, dẫn đến việc trẻ dễ tức giận và trở nên ngang bướng.
Dạy trẻ kiềm chế cảm xúc, suy nghĩ tích cực để trẻ dễ hòa đồng với bạn bè
Có được kỹ năng kiềm chế sự tức giận, trẻ cũng hình thành được những đức tính tốt của một học sinh tiểu học. Chẳng hạn như trẻ sẽ không có những đòi hỏi quá đáng với người khác, trẻ cũng sẽ có được sự đồng cảm ở những mặt chưa tốt của người khác. Điều chỉnh được sự tức giận cũng giúp trẻ trở nên khôn ngoan và có cái nhìn khách quan hơn ở mọi vấn đề.
Một số biện pháp để kiểm soát các cơn giận dữ được gợi ý như:
- Hãy nhận biết được các dấu hiệu khi con chuyển từ trạng thái khó chịu sang tức giận.
- Dạy con những bài tập tự trấn tĩnh khi con không tức giận như đếm nhịp thở, căng và thả lỏng…
- Cùng thảo luận với con để thống nhất 2 – 3 việc làm mà con có thể kiểm soát được sự tức giận của bản thân.
1.7. Biết nói lời cảm ơn, xin lỗi
Cũng tương tự như những kỹ năng sống tiểu học khác, hãy dạy con biết nói lời cảm ơn, xin lỗi ngay từ sớm. Dạy trẻ kỹ năng này, cha mẹ sẽ hình thành cho trẻ một giá trị sống đáng quý trong cách ứng xử với người khác. Dạy kỹ năng sống cho trẻ tiểu học biết nói lời cảm ơn, xin lỗi, trẻ sẽ dần khiêm tốn và yêu thương mọi người xung quanh.
Cách ứng xử này sẽ thể hiện được rằng trẻ là một đứa trẻ hiểu chuyện và biết cách tôn trọng người khác. Hơn nữa, khi thấy được thái độ chân thành của trẻ trong lời cảm ơn và xin lỗi đó, bất kỳ ai cũng sẽ có cảm tình và sẵn lòng tha thứ/giúp đỡ trẻ trong những lần tới.
Cha mẹ hãy:
- Nói với trẻ rằng dù bất kỳ ai lớn tuổi, bằng tuổi hay nhỏ tuổi hơn, trẻ cũng cần bày tỏ lời cảm ơn hoặc xin lỗi một cách chân thành nhất.
- Dạy trẻ biết cách nhận lỗi và không được có thái độ đổ lỗi cho người khác.
- Mỗi khi nhận được sự giúp đỡ hay bất cứ thứ gì của người, trẻ hãy mỉm cười đón nhận và bày tỏ lòng biết ơn của mình.
1.8. Kỹ năng chào hỏi
Một cách chào hỏi đúng mực nghĩa là lễ phép với người lớn tuổi và hòa nhã với người bằng tuổi hoặc nhỏ tuổi hơn. Đây là một trong những đức tính và nhân cách tốt đẹp nhất của con người, đặc biệt là với người Việt Nam có truyền thống “đi dạ, về thưa”.
Chào hỏi lễ phép, hòa nhã với người khác là điều học sinh tiểu học cần biết
Cha mẹ cũng đừng nghĩ rằng trẻ chẳng cần rèn luyện kỹ năng này làm gì vì nó là điều xảy ra mỗi ngày và trẻ phải biết điều đó. Trên thực tế, việc trẻ không có thái độ chào hỏi đúng mực rất thường hay xảy ra. Khi đó, một số phụ huynh chọn cách la rầy trẻ và bắt buộc trẻ không được tái phạm. Điều này chẳng những không giúp trẻ biết cách chào hỏi đúng mà còn khiến trẻ cảm thấy không phục.
Thay vì vậy, hãy rèn luyện cho trẻ cách chào hỏi lễ độ, hòa nhã mỗi khi gặp người khác. Trước khi gặp một người nào đó, hãy nhắc nhớ trẻ việc chào hỏi họ và nên chào hỏi như thế nào cho phải phép.
Nếu trẻ cảm thấy rụt rè và lạ lẫm với người khác, cha mẹ hãy cổ vũ để trẻ trở nên mạnh dạn hơn. Và nếu có thể, cha mẹ hãy là người mở đầu lời chào của mình trước để trẻ theo đó mà chào hỏi người đối diện.
1.9. Kỹ năng tự bảo vệ bản thân
Trong các kỹ năng sống cho học sinh tiểu học thì kỹ năng tự vệ bản thân là rất cần thiết. Nguy hiểm có thể rình rập ở bất cứ nơi đâu mà không phải lúc nào cha mẹ cũng có thể ở bên cạnh bảo vệ hay phòng tránh. Do đó, hãy dạy con kỹ năng tự bảo vệ bản thân và cách đối phó với những tình huống nguy hiểm. Giáo dục kỹ năng sống cho học sinh tiểu học khi phải tự vệ bản thân luôn là sự ưu tiên của các bậc phụ huynh, giúp trẻ tự bảo vệ mình trước những sự cố xảy ra.
Dưới đây là một số cách đề xuất để cha mẹ hướng dẫn trẻ:
- Hạn chế tối đa việc nói chuyện với người lạ và không tự ý đi những chỗ đông người nếu không có sự đồng hành của người lớn.
- Không nhận bất kỳ đồ vật hay món ăn nào của người khác. Hãy nói với trẻ rằng đó là cách mà những người xấu tiếp cận trẻ với những ý đồ không tốt.
- Không nghe lời hoặc đi theo người khác nếu đó là một người trẻ chưa bao giờ gặp, đặc biệt là khi người đó muốn đón trẻ đi học về thay ba mẹ.
- Tìm kiếm sự giúp đỡ của những người xung quanh, đặc biệt là những chốt bảo vệ gần đó.
- Ghi nhớ số điện thoại, thông tin của người thân để đề phòng trường hợp cần đến.
- La lớn yêu cầu sự giúp đỡ nếu một ai đó muốn tiếp cận trẻ.
1.10. Tìm kiếm trợ giúp
Trong cuộc sống, sẽ có đôi khi trẻ gặp khó khăn hoặc vướng vào những tình huống đột ngột khiến trẻ không biết cách xử lý. Chẳng hạn như trẻ gặp phải một bài toán quá khó hay bị bạn bè đối xử không đúng mực. Lúc đó, trẻ cần đến sự trợ giúp của người khác nhưng lại chẳng biết nên mở lời thế nào. Lúc này các kỹ năng sống cho học sinh tiểu học sẽ được áp dụng, các bé sẽ phải tìm hiểu, hỏi thầy cô giáo, hỏi bạn bè, hỏi người thân, việc tìm kiếm sự trợ giúp từ người khác sẽ giúp bé chủ động trong các tình huống.
Hãy dạy con cách xác định nguồn trợ giúp đối với những tình huống giả định cụ thể và cách thức liên hệ với những người có thể hỗ trợ. Cha mẹ có thể hướng dẫn trẻ tiểu học cách yêu cầu sự giúp đỡ của người khác, chẳng hạn:
- Ở trường, ai có thể giúp trẻ với các tình huống như: con thấy một người lạ khả nghi, con thấy hai bạn đánh nhau,… làm thế nào để liên hệ với họ như thế nào?
- Những ai khác có thể giúp con khi con hoặc bạn gặp những vấn đề về cảm xúc và cần sự hỗ trợ.
- Hay ai có thể giúp con trong học tập. Hãy để con tự lên danh sách có thể nhờ giúp đỡ ở từng môn học và hỏi những người đó xem họ rảnh lúc nào để giúp đỡ nếu em có thắc mắc.
Yêu cầu sự giúp đỡ từ người khác cũng là kỹ năng trẻ tiểu học cần phải có
1.11. Kỹ năng tự bảo vệ bản thân trên mạng internet
Các kỹ năng cho học sinh tiểu học khi sử dụng mạng internet có lẽ là điều mà bất kỳ bậc phụ huynh nào cũng quan tâm. Bởi lẽ việc cấm trẻ không sử dụng internet là điều bất khả kháng. Hơn nữa, internet cũng mang lại cho trẻ rất nhiều lợi ích từ việc học cho đến cuộc sống hàng ngày.
Giống như tên gọi, việc dạy trẻ cách bảo vệ bản thân trên mạng internet sẽ giúp trẻ biết cách tránh xa những thông tin tiêu cực và những nguy hiểm tiềm ẩn trong không gian mạng.
Trang bị cho con kỹ năng sống này, cha mẹ sẽ bổ sung cho con những kiến thức cần thiết để nhận biết nên và không nên tiếp thu những nội dung nào. Thêm vào đó, con cũng sẽ biết cách sử dụng internet một cách văn minh, có trách nhiệm.
Cha mẹ cần hướng dẫn cho con cách để phát hiện những mối đe dọa, những hành vi lừa lọc, tấn công với mục đích xấu và những phần mềm độc hại. Bên cạnh đó, con không nên có bất kỳ hành vi công kích, chia sẻ những thông tin không lành mạnh hay truy cập những trang web không chính thống,…
1.12. Kỹ năng phòng chống bắt nạt
Kỹ năng này cho phép con phát hiện ra những hành vi vượt quá giới hạn trong cách ứng xử của người khác. Nó cũng giúp con nhìn nhận được những lời nói, hành vi làm tổn thương người khác từ chính bản thân con. Từ đó, con sẽ biết cách phòng ngừa và hạn chế những tình huống xấu xảy ra với trẻ và với người khác.
Hãy dạy con luôn tích cực với bạn bè và không bao giờ có hành vi bắt nạt
Vì tính chất quan trọng của kỹ năng sống tiểu học này, cha mẹ hãy có những biện pháp kịp thời như gợi ý bên dưới để giúp con biết cách ứng xử cho hợp lý nhé.
- Lấy ví dụ về những hành vi bắt nạt và giải thích cho con hiểu vì sao những hành vi đó là sai trái và không nên xảy ra với bất kỳ ai.
- Hướng dẫn con cách xử lý và những người con cần thông báo nếu phát hiện một trường hợp bắt nạt học đường.
- Dạy con cách tôn trọng người khác và cách sử dụng lời nói hòa nhã để giải quyết vấn đề thay cho bạo lực.
Về phía cha mẹ, hãy luôn giữ kết nối với con và lắng nghe những chia sẻ của con để sớm có cách giải quyết nếu phát hiện con đang bị vướng vào hành vi bắt nạt học đường.
Một số kỹ năng sống cho học sinh tiểu học được kể trên được xem là kỹ năng quan trọng nhất với trẻ: Như kỹ năng lắng nghe, nói lời xin lỗi, tự vệ hay là quản lý cảm xúc,…. đó là những kỹ năng sẽ theo bé đến hết suốt chặng đường dài sau này.
2. Trang bị kỹ năng mềm để con hoàn thành tốt bậc Tiểu học
Bên cạnh các nhóm kỹ năng sống cho học sinh tiểu học được liệt kê ở trên, sẽ có một số kỹ năng khác mà ba mẹ cũng cần lưu ý để giúp con học tập tốt hơn trong suốt những năm học tiểu học.
Một số kỹ năng ba mẹ có thể luyện tập ở nhà cùng con trước, nhưng cũng có một số kỹ năng mà ba mẹ cần phối hợp chặt chẽ với nhà trường. Vậy đó là những kỹ năng sống học sinh tiểu học nào? Hãy cùng tìm hiểu ngay sau đây nhé!
2.1. Kỹ năng tìm kiếm thông tin
Kỹ năng tìm kiềm được tổng hợp từ nhiều kỹ năng nhỏ khác nhau như: kỹ năng quan sát, kỹ năng phân tích, kỹ năng logic,…các kỹ năng cho học sinh tiểu học tìm kiếm thông tin từ sách vở hay từ mạng internet dễ dàng, tìm được những thông tin chính xác, đúng mục đích. Có một vấn đề đặt ra ở đây là làm thế nào để dạy con cách tìm kiếm thông tin một cách chuẩn xác nhất, lành mạnh nhất.
Vì vậy, xin đưa ra một số gợi ý giúp các em học sinh trang bị được kỹ năng tìm kiếm thông tin một cách tối ưu nhất như sau:
- Xác định được từ khóa mà các em muốn tìm kiếm, ví dụ về một từ khóa tối ưu: “kỹ năng mềm cho học sinh tiểu học”, “cách học giỏi Toán cho học sinh tiểu học”,… Từ khóa đó phải ngắn gọn, súc tích, đi đúng trọng tâm nội dung muốn tìm kiếm.
- Khoanh vùng các kênh thông tin có thể sử dụng để tìm kiếm, trong một cuốn tạp chí, một cuốn sách kỹ năng sống, Google, kênh Facebook, kênh Youtube,…
- Chọn lọc thông tin từ nhiều kênh thông tin chính thống khác nhau và tiếp nhận các thông tin đó một cách cởi mở, khách quan.
- Hỏi ý kiến của cha mẹ, thầy cô giáo về các thông tin mà trẻ mới chọn lọc được để đánh giá mức độ chính xác của những thông tin đó.
2.2. Kỹ năng tập trung chú ý
Rõ ràng kỹ năng này sẽ giúp trẻ tập trung lắng nghe bài giảng tốt hơn, từ đó, trẻ có thể hiểu bài và học tập hiệu quả hơn. Kỹ năng này cũng hình thành cho trẻ một thói quen tốt khi trưởng thành, đó là có sự tập trung cao độ cho mọi việc cần làm. Sự tập trung còn cho phép trẻ thể hiện sự tôn trọng của mình khi tương tác với người khác.
Sẽ có một số bạn nhỏ bị mắc phải các bệnh lý về mặt tâm lý chẳng hạn như rối loạn tăng động giảm sự chú ý. Nếu phát hiện những biểu hiện này của trẻ, phụ huynh hãy nhờ đến sự trợ giúp của các bác sĩ tâm lý để sớm tìm cách khắc phục. Ngoài ra, cha mẹ cũng có thể áp dụng một số phương pháp sau để tăng sự chú ý của trẻ:
- Tạo một không gian học tập thật yên tĩnh.
- Giảm thiểu các đồ vật gây chú ý trong tầm mắt trẻ.
- Khen thưởng khi trẻ hoàn thành mục tiêu học tập.
- Thiết kế thời gian học và nghỉ ngơi hợp lý.
- Ngồi học cùng trẻ hoặc quan sát việc học của trẻ.
2.3. Kỹ năng hợp tác
Kỹ năng hợp tác được hiểu là sự kết nối giữa các cá nhân với nhau. Theo đó, kỹ năng hợp tác là cách trẻ sẻ chia, nhường nhịn, cộng tác với người khác trong một công việc nào đó. Đó có thể là các hoạt động trong lớp, học nhóm hoặc một trò chơi theo nhóm.
Việc rèn luyện kỹ năng hợp tác sẽ mang lại cho trẻ những lợi ích to lớn hơn rất nhiều so với việc trẻ “đơn phương độc mã” trong các hoạt động. Trẻ sẽ hoàn thành bài tập hoặc yêu cầu của giáo viên nhanh hơn, có nhiều góc nhìn về một vấn đề hơn, biết cách tôn trọng và giao tiếp với người khác tốt hơn,…
Hợp tác là kỹ năng quan trọng mà học sinh tiểu học cần có
Dưới đây là một số cách đơn giản mà cha mẹ có thể áp dụng để luyện tập kỹ năng hợp tác của con:
- Dạy con biết chia sẻ với người khác, từ công việc cho đến cảm xúc của con.
- Khuyến khích con thường xuyên trò chuyện và giúp đỡ bạn bè.
- Dạy con cách biết nhún nhường và tôn trọng ý kiến của người khác.
- Giải thích cho con hiểu nếu con gặp bất đồng khi làm việc nhóm.
- Giải thích cho con về trách nhiệm và vì sao con cần có trách nhiệm khi hợp tác.
2.4. Kỹ năng giao tiếp
Thực tế cho thấy, những đứa trẻ có kỹ năng giao tiếp sẽ có khả năng ngôn ngữ vượt trội, tính cách tự tin và phản xạ tốt. Kỹ năng giao tiếp ở đây không chỉ gói gọn trong việc con cởi mở tương tác với người khác, mà còn cả cách con lắng nghe và có những hành vi ứng xử đúng mực.
Có được kỹ năng giao tiếp tốt, con sẽ tạo được ấn tượng tốt với người khác cũng như tạo dựng được mối quan hệ tốt với những người xung quanh. Kỹ năng này cũng là nền tảng để con thích ứng nhanh với một môi trường mới và có nhiều cơ hội để phát triển bản thân hơn.
Một số nguyên tắc quan trọng khi trau dồi kỹ năng giao tiếp cho trẻ mà phụ huynh cần phải lưu ý như:
- Biết chào hỏi lễ phép với người lớn và hòa nhã với bạn bè.
- Không ngừng mở rộng vốn từ bằng cách đọc và nghe nhiều hơn
- Lắng nghe người khác nói và không chen ngang lời của họ.
- Luôn chủ động và tương tác một cách đúng chừng mực.
- Biết cách giao tiếp bằng mắt và sử dụng ngôn ngữ cơ thể phù hợp.
- Trả lời các câu hỏi một cách hoàn chỉnh và đúng mực.
- Thể hiện thái độ tôn trọng đối với người đối diện.
- Luôn có thái độ cởi mở và cầu thị khi tương tác với người khác.
2.5. Kỹ năng khởi tạo ý tưởng
Kỹ năng khởi tạo ý tưởng là cách trẻ vận dụng tư duy và khả năng sáng tạo của mình để “cho ra đời” một ý tưởng nào đó giúp ích cho việc học và sinh hoạt hàng ngày. Sự sáng tạo của một đứa trẻ là vô tận và trẻ thường có những ý tưởng mà ngay cả chúng ta không thể nghĩ ra được.
Nếu trẻ được nuôi dưỡng trong một môi trường cho phép trẻ được tự do “bay nhảy” với ý tưởng của mình, khả năng thành công của trẻ sẽ cao hơn rất nhiều. Để con rèn luyện được tư duy sáng tạo của mình, trước tiên, ba mẹ hãy hướng dẫn con cách để tạo ra những ý tường bằng những gợi ý sau đây:
- Cho phép con tự do lựa chọn và không áp đặt chính kiến của ba mẹ lên suy nghĩ của trẻ.
- Chọn những trò chơi hoặc món đồ giúp trẻ kích thích trí tưởng tượng, ví dụ như tranh vẽ, đất nặn, lego, sách khoa học,…
- Khuyến khích con tự kể một câu chuyện của riêng mình hoặc một câu chuyện mà con đã được kể theo cách của con. Cha mẹ đừng ngắt lời của trẻ chỉ vì câu chuyện đó không đi đúng thứ tự hay không đúng với nguyên tác nhé.
- Có thái độ cởi mở với những sai lầm của con bằng cách không khiển trách hay chê cười mỗi khi con mắc lỗi.
- Khuyến khích con khám phá mọi thứ, từ việc học một bộ môn mới cho đến tham gia một hoạt động vui chơi mà con chưa được thử trước đó.
2.6. Kỹ năng thuyết trình, thuyết phục
Kỹ năng thuyết trình, thuyết phục là khả năng trẻ truyền đạt những thông tin, những lập luận để trình bày hay biện luận về một vấn đề nào đó. Qua đó, trẻ sẽ thuyết phục người nghe về ý kiến, suy nghĩ của trẻ.
Có được kỹ năng thuyết trình tốt, con sẽ trở nên dạn dĩ trước đám đông hơn và không ngại việc bày tỏ cảm xúc của bản thân. Con cũng sẽ có kỹ năng thuyết phục được người khác, cũng như cảm nhận sâu sắc hơn về bản thân mình, về những thế mạnh và yếu kém của con, đây là một trong các kỹ năng sống cần thiết cho học sinh tiểu học.
Học sinh tiểu học thuyết trình tự tin sẽ có khả năng thành công cao hơn
Một số trường học sẽ rất chú trọng trong việc trang bị cho học sinh tiểu học kỹ năng thuyết trình cần thiết. Để tạo thêm động lực cho con tự tin với kỹ năng của mình, cha mẹ cũng có thể hướng dẫn thêm cho con một số cách để thuyết trình tự tin hơn, bao gồm:
- Cho con xem các bài diễn thuyết của những người nổi tiếng hoặc của một bạn nhỏ nào đó.
- Động viên con mạnh dạn nói lên quan điểm của mình trước đám đông.
- Tạo cơ hội để con tham gia các hoạt động mà ở đó mỗi bạn đều có cơ hội thực tập kỹ năng thuyết trình.
- Khuyến khích con đặt nhiều câu hỏi và tìm ra câu trả lời để có tư duy lập luận tốt hơn.
2.7. Kỹ năng phản biện
Hiểu theo cách đơn giản nhất, kỹ năng phản biện là khả năng trẻ thấu hiểu và đánh giá được những dữ liệu thu thập được thông qua quá trình quan sát, giao tiếp, truyền thông và tranh luận.
Cũng như kỹ năng sống của học sinh tiểu học khác thì kỹ năng này nên được hình thành từ thời thơ ấu để giúp trẻ có cái nhìn đa chiều hơn về một vấn đề nói riêng và về vạn vật xung quanh nói chung. Đối với học sinh tiểu học, tư duy phản biện còn tạo điều kiện để trẻ sáng tạo hơn trong cách tiếp cận bài học, lập luận logic hơn, để từ đó nâng cao hiệu quả học tập.
Để rèn luyện tư duy phản biện tại nhà, phụ huynh có thể tạo điều kiện để trẻ tham gia một số trò chơi vận dụng tư duy để đạt được kết quả cuối cùng. Phụ huynh không nên vì nóng vội mà làm hộ trẻ. Thay vào đó, hãy để trẻ được cọ xát với vấn đề và tự tìm hướng giải quyết. Phụ huynh chỉ nên là người hướng dẫn và hỗ trợ khi trẻ cần mà thôi.
Ngoài ra, phụ huynh cũng không nên giới hạn trẻ trong một khuôn khổ hay một đáp án có sẵn. Hãy để trẻ được tự do vận động bộ não thông minh của mình. Có như vậy, trẻ mới có thể phát triển năng lực phản biện của mình một cách toàn diện nhất.
2.8. Kỹ năng đặt câu hỏi đúng
Có thể hiểu đây là cách trẻ vận dụng khả năng của mình để đưa ra câu hỏi một cách chuẩn xác và đi đúng vấn đề mà trẻ muốn được giải đáp. Dạy trẻ đặt đúng câu hỏi là tiền đề để trẻ phát triển khả năng tư duy và năng lực sử dụng ngôn ngữ. Đồng thời, việc đặt đúng câu hỏi sẽ giúp trẻ xác định được trọng tâm của vấn đề, tiết kiệm thời gian.
Học sinh tiểu học cần phải biết cách đặt đúng câu hỏi
Kỹ năng này cũng góp phần tạo nên sự thành công trong giao tiếp của trẻ, giúp trẻ trao đổi với người khác hiệu quả hơn rất nhiều. Để giúp con trang bị được kỹ năng mềm cho học sinh tiểu học này, cha mẹ có thể hướng dẫn con một chiến lược đặt câu hỏi hiệu quả:
- Bước 1 – Lên ý tưởng: Nghĩa là con sẽ cần phải xác định được bản thân muốn hỏi những gì và nhận câu trả lời như thế giới.
- Bước 2 – Đặt câu hỏi: Nghĩa là con vận dụng quy tắc 5W + 1H để đặt câu hỏi phù hợp dựa trên ý tưởng đã tìm ra ở bước 1.
- Bước 3 – Lắng nghe và rút kinh nghiệm: Nghĩa là con phải chú tâm lắng nghe để xác định xem con đã có câu trả lời mình cần chưa. Nếu chưa, con cần tìm hiểu xem có phải mình đã đặt sai câu hỏi hay vấn đề nằm ở đâu, từ đó rút kinh nghiệm cho lần tới.
2.9. Kỹ năng phản hồi tích cực
Kỹ năng phản hồi tích cực được biểu hiện qua cách trẻ tập trung lắng nghe, quan sát tỉ mỉ, tóm tắt được những ý trọng điểm… Nói một cách dễ hiểu, kỹ năng phản hồi tích cực là việc trẻ dựa trên những chia sẻ của người khác để đưa ra ý kiến của bản thân một cách khách quan thay vì tự áp đặt suy nghĩ của mình.
Kỹ năng phản hồi mang tính xây dựng sẽ giúp trẻ tạo được sự tin cậy, tin tưởng ở người khác. Họ sẽ yêu thích việc trò chuyện và tìm lời khuyên ở trẻ vì trẻ luôn đưa ra những cái nhìn khách quan cho họ. Ngoài ra, trẻ cũng sẽ xây dựng cho mình một đức tính tốt khác là không bảo thủ và luôn biết cách lắng nghe người khác.
Cha mẹ hãy hướng dẫn trẻ cách lắng nghe kỹ càng những gì người khác nói. Thay vì áp đặt suy nghĩ của mình lên con, cha mẹ cũng nên lắng nghe những chia sẻ của con để đưa ra những đánh giá/lời khuyên phù hợp.
Cha mẹ cũng cần dạy con không nên phán xét vội vàng một vấn đề nào đó. Để trẻ hiểu hơn về kỹ năng này, cha mẹ hãy trở thành tấm gương tốt để con học tập theo.
2.10. Kỹ năng ngồi học đúng tư thế
Giống như tên gọi, đây là việc cha mẹ uốn nắn để con ngồi đúng tư thế khi học bài. Việc con ngồi sai tư thế sẽ dễ gây ra một số ảnh hưởng đến việc học, gây các tật về mắt và nguy cơ bị vẹo cột sống. Các tư thế ngồi học sai mà cha mẹ cần chú ý bao gồm:
- Vừa học vừa nằm.
- Ngồi không thẳng lưng hoặc gục mặt lên bàn.
- Chống một tay để tựa đầu.
- Dí mắt sát vào sách vở để đọc bài.
Ngồi học đúng tư thế giúp trẻ học tốt hơn và giảm các nguy cơ về mắt và dáng vóc
Để giúp con có một tư thế ngồi học đúng, ba mẹ hãy lưu ý những quy chuẩn sau đây:
- Tư thế ngồi thoải mái, không gò bó.
- Khoảng cách từ mắt đến bàn học là 25 – 30 cm.
- Cột sống luôn ở tư thế thẳng, vuông góc với mặt ghế ngồi.
- Hai chân duỗi thoải mái, không co chân, vắt chéo chân.
- Hai tay giữ đúng điểm tựa: Tay không viết bài sẽ xuôi theo chiều ngồi và giữ lấy tập và làm điểm tựa chọn nửa người bên đó.
- Ánh sáng phải được đảm bảo vừa đủ và thuận chiều.
- Độ cao của bàn và ghế cũng phù hợp với chiều cao của trẻ.
Qua các môn kỹ năng sống tiểu học được kể trên từng kỹ năng đều giúp cho trẻ phát huy được khả năng của bản thân, nhưng cha mẹ cũng đừng quá nóng vội mà ép các con học nhiều kỹ năng như vậy cùng lúc, hãy phân chia họp lý và dạy trẻ dần dần. Việc thúc ép nhanh sẽ khiến trẻ khó chịu, thậm chí là sợ kỹ năng đó.
3. Các nguyên tắc khi hướng dẫn con học kỹ năng
Chắc hẳn rằng sau khi tìm hiểu qua những các nhóm kỹ năng sống cho học sinh tiểu học, cha mẹ có thể sẽ rất sốt ruột và mong muốn rèn luyện con ngay từ bây giờ. Thế nhưng, để việc giáo dục kỹ năng sống của trẻ diễn ra suôn sẻ, cha mẹ cũng cần lưu ý một số nguyên tắc dưới đây.
3.1. Quan sát nhạy bén
Hơn ai hết chính cha mẹ là người sẽ dành thời gian nhiều cho con và hiểu rõ tâm sinh lý của con. Dù rằng sẽ có rất nhiều kỹ năng sống tiểu học mà con cần được trau dồi từ sớm, nhưng không vì thế cha mẹ bắt buộc trẻ phải có đầy đủ tất cả mọi kỹ năng. Mỗi bạn nhỏ sẽ có điểm mạnh – yếu khác nhau và cha mẹ cần phải quan sát nhạy bén để biết được những điểm này.
Cha mẹ cần quan sát để biết rõ điểm mạnh – yếu của con
Thông qua sự quan sát đó, cha mẹ đánh giá xem con sẽ cần bổ sung kỹ năng nào và nâng cao kỹ năng đã có sẵn nào. Ví dụ: Trẻ thường hay tự kể lại một câu chuyện do chính mình nghĩ ra, đấy là tư duy sáng tạo và ba mẹ cần nắm bắt điều này để phát triển trẻ.
Mỗi khi có ý định rèn luyện cho trẻ một kỹ năng nào đó, hãy xem xét đến lý do vì sao kỹ năng đó lại quan trọng với trẻ. Hãy đặt thật nhiều câu hỏi để biết chính xác kỹ năng đó sẽ giúp trẻ phát triển như thế nào cũng như cách để trẻ học tốt nhất.
3.2. Làm bạn cùng con
Điều quan trọng nhất khi trang bị các kỹ năng sống của học sinh tiểu học cho con là cha mẹ hãy xem con như một người bạn để cùng nhau tiến bộ.
Một số cha mẹ thường có thói quen dùng uy quyền để bắt ép trẻ làm một điều đó. Tuy nhiên, điều đó chỉ khiến trẻ làm theo lời cha mẹ mà chẳng hiểu được vì sao mình nên làm nó. Tích tụ lâu dần, trẻ sẽ có khuynh hướng không nghe lời cha mẹ và không hiểu được những mong muốn của cha mẹ.
Để làm tốt điều này hơn, cha mẹ hãy luôn cởi mở khi nói chuyện với con về một kỹ năng sống tiểu học nào đó mà con cần được trau dồi. Cha mẹ hãy nói lý do con cần học nó, nó sẽ giúp ích cho con như thế nào, con sẽ cần phải làm gì và hãy lắng nghe ý kiến của trẻ. Hãy đảm bảo với trẻ rằng cha mẹ sẽ luôn ở bên cạnh để hẫu thuận cho trẻ.
Với các bé nhỏ tuổi, cha mẹ cũng cần linh hoạt trong cách thức nói chuyện để trẻ dễ hiểu lời cha mẹ nói hơn. Hãy dùng cách diễn đạt bằng tay hoặc cho trẻ xem những video về các kỹ năng đó để trẻ dễ hình dung bản thân cần phải làm gì.
3.3. Khuyến khích con thực hành từng bước nhỏ
Với trẻ nhỏ, việc rèn luyện cần rất nhiều thời gian. Hãy thật kiên nhẫn để hướng dẫn trẻ nhé.
Sự nóng vội hay hấp tấp chỉ khiến trẻ không thể phát triển một kỹ năng nào đó theo chiều sâu được. Thay vào đó, hãy chia nhỏ kỹ năng thành từng bước để trẻ thực hành. Việc chia nhỏ này cũng sẽ đảm bảo được thời gian học tập, rèn luyện và nghỉ ngơi của trẻ.
Xem thêm:
- Kỹ năng làm việc nhóm và các phương pháp phát huy hiệu quả
- Cách đánh số trang word giúp tra cứu thông tin nhanh nhất
Giả dụ như với kỹ năng làm quen, kết bạn, cha mẹ có thể chia nhỏ thành các bước như:
- Bước 1: Tập giới thiệu bản thân, sở thích của bản thân.
- Bước 2: Tập cách làm quen với bạn mới và cách đặt các câu hỏi để mở lời.
- Bước 3: Tập cách giữ thái độ hòa nhã, đúng mực khi giao tiếp với bạn.
- Bước 4: Tập cách nói chuyện, tương tác với bạn, chẳng hạn như rủ bạn chơi một số trò chơi nào mà cả hai đều thích.
3.4. Làm mẫu cho con học tập
Nguyên tắc này rất quan trọng khi rèn luyện các kỹ năng mềm cho học sinh tiểu học. Bởi lẽ nếu chỉ uốn nắn con làm điều đúng nhưng cha mẹ lại làm điều ngược lại thì chỉ tổ “công cốc”.
Những hành động, thái độ và cách ứng xử của cha mẹ sẽ luôn có sự tác động rất mạnh với trẻ. Trẻ sẽ tin rằng cha mẹ làm được điều đó thì trẻ cũng có quyền làm nó. Do đó, để giáo dục kỹ năng sống tiểu học cho con, cha mẹ hãy là người làm gương trong mọi tình huống để trẻ noi theo.
Đối với một số kỹ năng, cha mẹ hãy lấy mình làm ví dụ để trẻ có cái nhìn thực tiễn hơn. Ngoài ra, cha mẹ hãy đóng vai mình là trẻ để dạy trẻ cách ứng xử, đối phó nếu gặp một tình huống nào đó. Ví dụ mô phỏng càng chi tiết, lôi cuốn, sinh động sẽ càng thu hút sự chú ý của trẻ.
3.5. Khen ngợi
Sự động viên, lời khen ngợi của cha mẹ sẽ mang lại nhiều cảm xúc tích cực và cũng là động lực to lớn cho trẻ. Chúng như những “chất xúc tác” giúp trẻ tự tin để làm mọi việc và hình thành cho trẻ một thái độ sống tích cực. Khen ngợi đúng cách, đúng lúc sẽ càng khiến trẻ thêm tin vào bản thân mình và hiểu được rằng cha mẹ cũng đang ủng hộ, công nhận sự cố gắng của trẻ.
Sự khen ngợi kịp thời của cha mẹ sẽ là động lực rất lớn cho con
Lời khen của cha mẹ không nên chung chung như “Con giỏi quá!”, “Con làm tốt lắm!”. Thay vào đó, hãy cụ thể hóa những lời động viên, lời khen dành cho trẻ. Chẳng hạn như “Con hát bài ABC rất hay!”, “Con thật lễ phép khi biết chào hỏi người lớn!”. Có như vậy, trẻ mới biết được mình được khen vì lý do nào và sẽ tiếp tục phát huy điểm tốt đó.
Hãy dành lời khen để hướng đến sự tiến bộ của trẻ thay vì so sánh trẻ với người này, người khác. Điều đó chỉ tạo cho trẻ thói quen hơn thua với người khác và không giúp trẻ hiểu rõ được bản thân mình. Hãy sử dụng những câu như “Bài thi lần này con đạt điểm cao hơn lần trước, con làm rất tốt và hãy tiếp tục cố gắng nhé!”.
Cha mẹ hãy khuyến khích, động viên con thay vì bắt ép, khó chịu với trẻ vì để rèn kỹ năng sống cho học sinh tiểu học là một chặng đường, là cả quá trình thường xuyên và theo dõi của các bậc phụ huynh và nhà trường.
Kỹ năng sống tiểu học nên được trang bị càng sớm càng tốt, vì nó cho phép các em học sinh có một tâm thế vững vàng và tự tin hơn để bước vào lớp 1. Việc rèn kỹ năng sống cho học sinh tiểu học cho con ở lứa tuổi tiểu học, cha mẹ cũng cần ưu tiên sự thoải mái của con.
Tổng hợp: kynang247.com
